Khi nào dùng nicht, khi nào dùng kein, khi nào lại có thể dùng cả 2 tráo đổi cho nhau? Đó là câu hỏi hẳn nhiều bạn thắc mắc trong quá trình học tiếng Đức. Bài viết này mình sẽ giải quyết vấn đề đó một cách dễ hiểu nhất có thể.
Trước hết chúng ta sẽ đi vào từ phủ định ít được sử dụng hơn: Đó là kein.
Phủ định với kein
Phủ định với kein chính là việc chúng ta sử dụng quán từ phủ định: Negativartikel (kein, keinen, keine…vân vân). Vì nó là quán từ, nên theo đúng định nghĩa: Quán từ phải đứng trước danh từ -> kein phải nằm phía trước một danh từ.
Khi nào thì sử dụng kein?
Không như việc sử dụng nicht, có khá ít trường hợp chúng ta phải áp dụng cách sử dụng kein. Chỉ có 2 trường hợp sau đây bạn sẽ sử dụng kein:
- Phủ định những danh từ đi kèm với những quán từ không xác định (Click để xem lại nếu bạn không nhớ về quán từ không xác định). Bạn chỉ việc thêm k vào trước quán từ không xác định đó.
Ist das ein Hund? -> Nein, das ist kein Hund. (Bạn có thể thấy câu hỏi đã sử dụng ein – là dạng quán từ không xác định nên câu trả lời bạn cũng bắt buộc phải sử dụng kein + Hund)
Cũng để trả lời cho câu hỏi trên thì câu sau là sai về mặt ngữ pháp:
Nein, das ist nicht Hund. (Trong Umgangssprache có thể nói: Nein, das ist nicht ein Hund, sondern zwei. Tuy nhiên đó chỉ là trong văn nói khi muốn nhấn mạnh vào vấn đề số lượng. Tốt nhất bạn chưa nên quan tâm)
- Phủ định những danh từ không đi kèm với quán từ (Xem thêm Nullartikel). Tuy nhiên không áp dụng với tên riêng – mặc dù tên riêng cũng là những danh từ không có quán từ)
Hast du Hunger? -> Ich habe keinen Hunger. (Ich habe nicht Hunger)
Ich habe Angst vor Hunden -> Ich habe keine Angst vor Hunden (Ich habe nicht Angst vor Hunden)
Ich habe Geld -> Ich habe kein Geld. (Ich habe nicht Geld)
Như vậy, kein phủ định 2 dạng: Dạng danh từ đi với quán từ không xác định và dạng danh từ không có quán từ. Tóm lại nó chỉ có thể phủ định cho danh từ.
Sau đây là bảng phủ định kein- khi đi với các cách và giống khác nhau:
Vậy câu hỏi đặt ra ở đây là: Các dạng danh từ khác như tên riêng, danh từ đi với quán từ xác định (bestimmte Artikel), danh từ đi với quán từ sở hữu (Possessivartikel), các loại từ khác như động từ, trạng từ, tính từ vân vân… chúng ta lấy gì để phủ định?
Câu trả lời là chúng ta sẽ dùng nicht.
Phủ định với nicht
Tới đây sẽ gặp phải câu hỏi mà nhiều bạn thắc mắc: Đó là vị trí đặt của nicht trong câu sẽ như thế nào?
Nguyên tắc rất đơn giản: Chỉ việc đặt nicht trước bộ phận mà nó sẽ phủ định.
Phủ định tên riêng
Das ist nicht Anna. Das ist Lisa!
Nicht được đặt trước bộ phận mà nó sẽ phủ định, ở đây là danh từ tên riêng Anna.
Das hier ist nicht Deutschland, sondern England.
Nicht được đặt trước bộ phận mà nó sẽ phủ định, ở đây là danh từ tên riêng Deutschland.
Phủ định những danh từ đi kèm với quán từ xác định
Công việc cần làm đơn giản là chỉ cần thêm nicht vào trước quán từ xác định đó.
Bist du der Weihnachtsmann? Nein, ich bin nicht der Weihnachtsmann.
Nicht được đặt trước bộ phận mà nó sẽ phủ định, ở đây là quán từ xác định der.
Phủ định những danh từ đi với quán từ sở hữu
Tương tự, chỉ cần thêm nicht vào trước quán từ sở hữu đó.
Ist sie deine Freundin? Nein, sie ist nicht meine Freundin.
Nicht được đặt trước bộ phận mà nó sẽ phủ định, ở đây là quán từ sở hữu meine.
Phủ định động từ
Kommst du? Nein, ich komme nicht.
Đây là trường hợp phủ định cho động từ đã được chia, nicht sẽ đặt ở cuối câu. Phủ định cho động từ cũng mang nghĩa rộng nhất trong các loại phủ định, khi bạn phủ định động từ có nghĩa là bạn đang phủ định toàn bộ câu nói đó chứ không còn là phủ định một bộ phận riêng trong câu nữa.
Nhưng với các động từ nằm sẵn ở cuối câu như động từ đi kèm với Modalverben hay động từ đi kèm với Hilfsverben thì nicht vẫn tuân theo đúng nguyên tắc “Đặt trước bộ phận” mà nó sẽ phủ định.
Kommst du? Nein, ich möchte nicht kommen (nicht vẫn được đặt trước bộ phận mà nó sẽ phủ định, ở đây là động từ kommen)
Ich bin gestern nicht gekommen (nicht vẫn được đặt trước bộ phận mà nó sẽ phủ định, ở đây là động từ gekommen)
Phủ định tính từ
Sind diese Blumen schön? Nein, sie sind nicht schön.
Nicht được đặt trước bộ phận mà nó sẽ phủ định, ở đây là tính từ schön
Phủ định trạng từ
Spielst du gern Fußball? Nein, ich spiele nicht gern Fußball.
Nicht được đặt trước bộ phận mà nó sẽ phủ định, ở đây là trạng từ gern
Phủ định tùy ý
Trong những câu có cả động từ, trạng từ, giới từ … như câu sau thì vị trí đặt nicht sẽ tùy thuộc vào mục đích sử dụng của bạn muốn nhấn mạnh đến việc phủ định thành phần nào.
Về mặt ngữ pháp thì trong 4 câu sau, câu nào cũng đúng ngữ pháp, nhưng ý nghĩa từng câu sẽ khác nhau.
- Câu khẳng định: Das Bild hängt heute an der Wand.
- Phủ định động từ hängen (phủ định mang ý nghĩa rộng toàn câu): Das Bild hängt heute an der Wand nicht. (Bức tranh không được treo trên tường vào hôm nay, không nhấn mạnh vào đâu cả).
- Phủ định trạng từ heute: Das Bild hängt nicht heute an der Wand. (Bức tranh không được treo trên tường vào hôm nay, mà ngày mai nó sẽ được treo lên).
- Phủ định giới từ an: Das Bild hängt heute nicht an der Wand (Bức tranh không được treo trên tường vào hôm nay, mà nó đang được treo ở một nơi khác).
- Phủ định danh từ với quán từ xác định Das: Nicht das Bild hängt heute an der Wand (Không phải là bức tranh được treo trên tường vào hôm nay, mà là một cái đồng hồ thay vào đó).
Phủ định có thể dùng được với cả kein và nicht
Như vậy chúng ta đã tạm hiểu: Có những trường hợp phủ định mà chỉ có thể áp dụng kein như đối với các cụm danh từ cố định quen thuộc không đi kèm với quán từ như: haben Geld, haben Angst, haben Hunger -> haben kein Geld, haben keine Angst, haben keinen Hunger. Không thể dùng nicht trong trường hợp này.
Ngược lại có những trường hợp phủ định mà chỉ có thể dùng nicht như:
- Phủ định tính từ: nicht schön (kein schön)
- Phủ định trạng từ: nicht gern (kein gern)
- Phủ định động từ: Ich komme nicht (Ich komme kein)
Tóm lại là phủ định bất kỳ cái gì miễn là không phải danh từ thì bắt buộc phải dùng nicht.
Vậy trường hợp dễ nhầm lẫn nhất chính là phủ định với các danh từ bình thường, vì khi đó chúng ta có thể sử dụng cả nicht và kein mà không sai về mặt ngữ pháp.
Tuy không sai về mặt ngữ pháp nhưng bạn có thể sẽ làm sai ý nghĩa của câu nếu dùng không đúng. Cụ thể chúng ta sẽ có 2 cách phân biệt:
I. Nicht dùng với những danh từ cụ thể, đã xác định. Trong khi kein dùng với những danh từ chung chung, chưa xác định.
- Ich esse nicht diese Orangen. (Tôi không ăn những quả cam này – những quả cam đó hiện tại đang ở trước mặt tôi. Chúng là những quả cam tôi đang nhìn thấy, tức là những quả cam cụ thể, những quả cam đã được xác định).
- Ich esse keine Orangen. (Tôi không ăn cam – Cam ở đây là những quả cam nói chung chung. Câu này muốn nói ý tôi không thích ăn cam).
II. Nicht phủ định nhấn mạnh vào hành động, quá trình. Trong khi kein phủ định nhấn mạnh vào chính sự vật, danh từ đó.
Ví dụ 1:
- Ich spiele nicht Klavier (Tôi không chơi piano – nhấn mạnh vào cả hành động, quá trình chơi đàn piano. Mà tôi đọc sách – chuyển sang một hành động, quá trình khác: Sondern ich lese Bücher).
- Ich spiele kein Klavier (Tôi không chơi piano – nhấn mạnh vào sự vật, đối tượng ở đây là chiếc đàn piano. Mà tôi chơi ghi-ta: Sondern ich spiele Gitarre!).
Ví dụ 2:
- Bitte fahren Sie hier nicht Auto! (Làm ơn đừng lái ô tô ở đây – nhấn mạnh vào quá trình lái xe. Mà hãy xuống xe, hãy đi bộ, tức là chuyển sang một quá trình khác: Bitte gehen Sie zu Fuß!)
- Bitte fahren Sie hier kein Auto! (Làm ơn đừng lái ô tô ở đây – nhấn mạnh vào chủ thể là chiếc ô tô. Mà hãy lái xe máy: Bitte fahren Sie hier Motorrad!)
Tipp nhỏ: Trong khi nói hay phỏng vấn, nếu không thể chắc chắn là dùng kein hay dùng nicht mà lại không thể suy nghĩ quá lâu, hãy dùng nicht – Xác suất để câu nói được chấp nhận sẽ cao hơn khá nhiều.
Tác giả bài viết: Trần Khắc Đạt